Çarş. Ağus. 03, 2011 6:15 pm tarafından Misafir
(AVRUPA SOSYAL HAKLAR SÖZLEŞMESİ)
Sözleşme 18 Ekim 1961'de Torino'da imzalanmış ve 26 Şubat 1965
tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye Sözleşmeyi 18 Ekim 1961 tarihinde
imzalamış ve 16 Haziran 1989 tarihinde onaylamıştır. 3581 sayılı Onay
Kanunu 4 Temmuz 1989 gün ve 20215 sayılı Resmi Gazete'de
yayınlanmıştır. Onay Kanununun 1. ve maddesi şöyledir.
Madde 1. Avrupa Konseyi çerçevesinde hazırlanan ve 18.10.1961
tarihinde Torino'da imzalanan "Avrupa Sosyal Şartı"nın Dibace, Bölüm I,
III, IV, V ve ekininin tümü ile, II. bölümünün aşağıdaki "beyan" metni
çerçevesinde onaylanması uygun bulunmuştur:
"a) 20 . maddesinin 1 numaralı fıkrasının b) bendine göre; 1, 12, 13, 16
ve 19. maddelerinin tüm fıkralarıyla aynen,
b) 20. maddesinin 1 numaralı fıkrasının c) bendine göre, 9, 10, 11, 14,
17 ve 18. maddelerinin tüm fıkralarıyla aynen,
c) 4. maddesinin 3. ve 5. fıkraları,
d) 7. maddesinin, 3, 4, 5, 6, 8 ve 9. fıkraları" kabul edilerek.
Önsöz
Bu Şartı imzalayan Avrupa Konseyi üyesi Hükümetler; Avrupa
Konseyinin hedefinin kendilerinin ortak mirası olan ideal ve prensiplerin
gerçekleştirilmesi ve korunması gayesiyle üyeleri arasında daha güçlü bir
birliğin sağlanması ve özellikle insan hakları ve temel özgürlüklerin
gerçekleştirilmesi ve idame ettirilmesi suretiyle sosyal ve ekonomik
gelişmenin sağlanması olduğunu göz önüne alarak;
Avrupa Konseyi üyesi Devletlerin, 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da
imzalanmış olan İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması
Avrupa Sözleşmesiyle 20 Mart 1952 tarihinde Paris’te imzalanan ek
Avrupa Sosyal Şartı
391
Page 2
protokolde halklarına bu belgelerde belirtilen kişisel ve siyasal hak ve
özgürlükleri sağlamayı kabul ettiklerini göz önünde bulundurarak;
Hiçbir ırk, renk, cinsiyet, din, siyasal görüş, ulusal soy veya sosyal
köken ayırımı gözetmeksizin sosyal haklardan yararlanma hakkının
sağlanması gerektiğini göz önüne alarak;
Uygun kuruluş ve faaliyetlerle kent ve kırsal nüfusun yaşam düzeyini
geliştirmek ve sosyal refahını yükseltmek için her türlü ortak çabada
bulunmaya kararlı olarak;
Aşağıdaki hükümlerde mutabık kalmışlardır:
Bölüm l - Akit Taraflar, ulusal ve uluslararası tüm uygun yolları
izleyerek aşağıdaki hak ve ilkelerin etkin biçimde gerçekleşebileceği
koşullara ulaşmayı politikalarının amacı sayar:
1. Herkesin, özgürce edinebildiği bir işle yaşamını sağlama fırsatı
olacaktır.
2. Tüm çalışanların adil çalışma koşullarına sahip olma hakkı vardır.
3. Tüm çalışanların güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma
hakkı vardır.
4. Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine yeterli bir yaşam düzeyi
sağlamak için adil bir ücret alma hakkı vardır.
5. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar ekonomik ve sosyal çıkarlarını
korumak amacıyla ulusal ve uluslararası kuruluşlar düzeyinde örgütlenme
özgürlüğüne sahiptir.
6. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar, toplu pazarlık hakkına sahiptir.
7. Çocuklar ve gençler uğrayacakları bedensel ve manevi tehlikelere
karşı özel korunma hakkına sahiptir.
8. Çalışan kadınlar analık durumunda ve öteki çalışan kadınlar
gerektiğinde, çalışırken özel korunma hakkına sahiptir.
9. Herkes kişisel ilgi ve yetenekleri uyarınca bir mesleği seçmesine
yardımcı olacak uygun meslekî yönlendirme imkânları hakkına sahiptir.
10. Herkes mesleki eğitim için uygun imkânlar hakkına sahiptir.
11. Herkes ulaşılabilecek en yüksek sağlık düzeyinden yararlanmasını
mümkün kılan her türlü önlemlerden faydalanma hakkına sahiptir.
12. Tüm çalışanlar ve geçimini temin ettikleri kişiler sosyal güvenlik
hakkına sahiptir.
13. Yeterli kaynaklardan yoksun herkes, sosyal ve sağlık yardımı
hakkına sahiptir.
14. Herkes sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.
15. Özürlü kimseler, özürlerinin nedeni ve niteliği ne olursa olsun,
mesleki eğitim, rehabilitasyon ve topluma yeniden intibak hakkına sahiptir.
16. Toplumun temel birimi olarak aile, tam gelişmesini sağlamaya
yönelik uygun sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
17. Medeni hallerine ve aile ilişkilerine bakılmaksızın, analar ve
çocuklar uygun sosyal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
18. Herhangi bir Akit Tarafın vatandaşları, inandırıcı, ekonomik veya
sosyal nedenlere dayalı kısıtlamalar saklı kalmak kaydıyla, diğer bir Akit
Taraf ülkesinde, o ülke vatandaşları ile eşit koşullar altında kazanç getirici
herhangi bir merkezi işte çalışma hakkına sahiptir.
19. Bir Akit Taraf göçmen işçiler ve aileleri herhangi bir başka Akit
Tarafın ülkesinde korunma ve yardim hakkına sahiptir.
Bölüm 2- Akit Taraflar III. Bölümde belirtildiği gibi, müteakip madde
ve fıkralarda konmuş olan .yükümlülüklerle bağlı kalmayı taahhüt
ederler.
Madde l - Çalışma hakkı
Akit Taraflar çalışma hakkının etkin bir biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere:
1. Tam istihdamı gerçekleştirmek üzere olabildiğince yüksek ve
istikrarlı bir istihdam düzeyine ulaşmayı ve bu düzeyi korumayı başta
gelen amaç ve sorumluluklardan biri saymayı;
2. Çalışanların özgürce edindikleri bir işle yaşamlarını sağlama
haklarını etkin biçimde korumayı;
3. Tüm çalışanlar için ücretsiz iş bulma hizmetlerini sağlamayı veya
korumayı;
4. Uygun mesleğe yöneltme, eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerini
sağlamayı veya geliştirmeyi taahhüt ederler.
Madde 2 - Adil çalışma koşulları hakkı
Akit Taraflar adil çalışma koşulları hakkının etkin biçimde
kullanılmasını sağlamak üzere;
Avrupa Sosyal Şartı
393
Page 4
1. Verimlilik artışı ve ilgili diğer etkenler izin verdiği ölçüde haftalık
çalışma süresinin tedricen azaltılmasını öngören makul günlük ve haftalık
çalışma saatlerini sağlamayı;
2. Ücretli resmî tatil imkânı sağlamayı;
3. En az iki haftalık ücretli yıllık izin sağlamayı;
4. Belirlenen tehlikeli ve sağlığa zararlı işlerde çalışanlara ücretli ek
izin verilmesini veya bunların çalışma saatlerinin azaltılmasını
sağlamayı;
5. Elden geldiğince ilgili ülke veya yörenin geleneklerine göre
dinlenme günü olarak kabul edilen günle bağdaşmak üzere haftalık bir
dinlenme süresi sağlamayı,
taahhüt ederler.
Madde 3 - Güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkı
Akit Taraflar, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkının etkin
biçimde kullanılmasını sağlamak üzere:
1. Güvenlik ve sağlık alanında yasal düzenlemeler yapmayı;
2. Gözetim önlemleriyle bu düzenlemelerin uygulanmasını sağlamayı;
3. Gerektiğinde iş güvenliği ve sağlığını geliştirmeyi amaçlayan
önlemler konusunda çalıştıranların ve çalışanların örgütlerine danışmayı
taahhüt edeler.
Madde 4 - Adil bir ücret hakkı
Akit Taraflar, âdil bir ücret hakkına etkin bir geçerlilik kazandırmak
üzere:
1. Çalışanların kendilerine ve ailelerine saygın bir yaşam düzeyi
sağlayacak ücret hakkına sahip olduklarını tanımayı;
2. Özel durumlardaki istisnalar haricinde, çalışanların fazla çalışma
karşılığında hak sahibi olduklarını tanımayı;
3. Çalışan erkeklerle kadınlara eşit ücret hakkını tanımayı;
4. Tüm çalışanların işlerine son verilmeden önce uygun bir bildirim
süresi hakkını kabul etmeyi;
5. Ücretlerden ancak, ulusal yasalar veya düzenlemelerle belirlenmiş
veya toplu sözleşmeler veya hakem kararıyla saptanmış koşullar ve
ölçüler içinde kesinti yapılmasına izin vermeyi;
taahhüt ederler .
Sözleşme 18 Ekim 1961'de Torino'da imzalanmış ve 26 Şubat 1965
tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye Sözleşmeyi 18 Ekim 1961 tarihinde
imzalamış ve 16 Haziran 1989 tarihinde onaylamıştır. 3581 sayılı Onay
Kanunu 4 Temmuz 1989 gün ve 20215 sayılı Resmi Gazete'de
yayınlanmıştır. Onay Kanununun 1. ve maddesi şöyledir.
Madde 1. Avrupa Konseyi çerçevesinde hazırlanan ve 18.10.1961
tarihinde Torino'da imzalanan "Avrupa Sosyal Şartı"nın Dibace, Bölüm I,
III, IV, V ve ekininin tümü ile, II. bölümünün aşağıdaki "beyan" metni
çerçevesinde onaylanması uygun bulunmuştur:
"a) 20 . maddesinin 1 numaralı fıkrasının b) bendine göre; 1, 12, 13, 16
ve 19. maddelerinin tüm fıkralarıyla aynen,
b) 20. maddesinin 1 numaralı fıkrasının c) bendine göre, 9, 10, 11, 14,
17 ve 18. maddelerinin tüm fıkralarıyla aynen,
c) 4. maddesinin 3. ve 5. fıkraları,
d) 7. maddesinin, 3, 4, 5, 6, 8 ve 9. fıkraları" kabul edilerek.
Önsöz
Bu Şartı imzalayan Avrupa Konseyi üyesi Hükümetler; Avrupa
Konseyinin hedefinin kendilerinin ortak mirası olan ideal ve prensiplerin
gerçekleştirilmesi ve korunması gayesiyle üyeleri arasında daha güçlü bir
birliğin sağlanması ve özellikle insan hakları ve temel özgürlüklerin
gerçekleştirilmesi ve idame ettirilmesi suretiyle sosyal ve ekonomik
gelişmenin sağlanması olduğunu göz önüne alarak;
Avrupa Konseyi üyesi Devletlerin, 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da
imzalanmış olan İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması
Avrupa Sözleşmesiyle 20 Mart 1952 tarihinde Paris’te imzalanan ek
Avrupa Sosyal Şartı
391
Page 2
protokolde halklarına bu belgelerde belirtilen kişisel ve siyasal hak ve
özgürlükleri sağlamayı kabul ettiklerini göz önünde bulundurarak;
Hiçbir ırk, renk, cinsiyet, din, siyasal görüş, ulusal soy veya sosyal
köken ayırımı gözetmeksizin sosyal haklardan yararlanma hakkının
sağlanması gerektiğini göz önüne alarak;
Uygun kuruluş ve faaliyetlerle kent ve kırsal nüfusun yaşam düzeyini
geliştirmek ve sosyal refahını yükseltmek için her türlü ortak çabada
bulunmaya kararlı olarak;
Aşağıdaki hükümlerde mutabık kalmışlardır:
Bölüm l - Akit Taraflar, ulusal ve uluslararası tüm uygun yolları
izleyerek aşağıdaki hak ve ilkelerin etkin biçimde gerçekleşebileceği
koşullara ulaşmayı politikalarının amacı sayar:
1. Herkesin, özgürce edinebildiği bir işle yaşamını sağlama fırsatı
olacaktır.
2. Tüm çalışanların adil çalışma koşullarına sahip olma hakkı vardır.
3. Tüm çalışanların güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma
hakkı vardır.
4. Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine yeterli bir yaşam düzeyi
sağlamak için adil bir ücret alma hakkı vardır.
5. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar ekonomik ve sosyal çıkarlarını
korumak amacıyla ulusal ve uluslararası kuruluşlar düzeyinde örgütlenme
özgürlüğüne sahiptir.
6. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar, toplu pazarlık hakkına sahiptir.
7. Çocuklar ve gençler uğrayacakları bedensel ve manevi tehlikelere
karşı özel korunma hakkına sahiptir.
8. Çalışan kadınlar analık durumunda ve öteki çalışan kadınlar
gerektiğinde, çalışırken özel korunma hakkına sahiptir.
9. Herkes kişisel ilgi ve yetenekleri uyarınca bir mesleği seçmesine
yardımcı olacak uygun meslekî yönlendirme imkânları hakkına sahiptir.
10. Herkes mesleki eğitim için uygun imkânlar hakkına sahiptir.
11. Herkes ulaşılabilecek en yüksek sağlık düzeyinden yararlanmasını
mümkün kılan her türlü önlemlerden faydalanma hakkına sahiptir.
12. Tüm çalışanlar ve geçimini temin ettikleri kişiler sosyal güvenlik
hakkına sahiptir.
13. Yeterli kaynaklardan yoksun herkes, sosyal ve sağlık yardımı
hakkına sahiptir.
14. Herkes sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.
15. Özürlü kimseler, özürlerinin nedeni ve niteliği ne olursa olsun,
mesleki eğitim, rehabilitasyon ve topluma yeniden intibak hakkına sahiptir.
16. Toplumun temel birimi olarak aile, tam gelişmesini sağlamaya
yönelik uygun sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
17. Medeni hallerine ve aile ilişkilerine bakılmaksızın, analar ve
çocuklar uygun sosyal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
18. Herhangi bir Akit Tarafın vatandaşları, inandırıcı, ekonomik veya
sosyal nedenlere dayalı kısıtlamalar saklı kalmak kaydıyla, diğer bir Akit
Taraf ülkesinde, o ülke vatandaşları ile eşit koşullar altında kazanç getirici
herhangi bir merkezi işte çalışma hakkına sahiptir.
19. Bir Akit Taraf göçmen işçiler ve aileleri herhangi bir başka Akit
Tarafın ülkesinde korunma ve yardim hakkına sahiptir.
Bölüm 2- Akit Taraflar III. Bölümde belirtildiği gibi, müteakip madde
ve fıkralarda konmuş olan .yükümlülüklerle bağlı kalmayı taahhüt
ederler.
Madde l - Çalışma hakkı
Akit Taraflar çalışma hakkının etkin bir biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere:
1. Tam istihdamı gerçekleştirmek üzere olabildiğince yüksek ve
istikrarlı bir istihdam düzeyine ulaşmayı ve bu düzeyi korumayı başta
gelen amaç ve sorumluluklardan biri saymayı;
2. Çalışanların özgürce edindikleri bir işle yaşamlarını sağlama
haklarını etkin biçimde korumayı;
3. Tüm çalışanlar için ücretsiz iş bulma hizmetlerini sağlamayı veya
korumayı;
4. Uygun mesleğe yöneltme, eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerini
sağlamayı veya geliştirmeyi taahhüt ederler.
Madde 2 - Adil çalışma koşulları hakkı
Akit Taraflar adil çalışma koşulları hakkının etkin biçimde
kullanılmasını sağlamak üzere;
Avrupa Sosyal Şartı
393
Page 4
1. Verimlilik artışı ve ilgili diğer etkenler izin verdiği ölçüde haftalık
çalışma süresinin tedricen azaltılmasını öngören makul günlük ve haftalık
çalışma saatlerini sağlamayı;
2. Ücretli resmî tatil imkânı sağlamayı;
3. En az iki haftalık ücretli yıllık izin sağlamayı;
4. Belirlenen tehlikeli ve sağlığa zararlı işlerde çalışanlara ücretli ek
izin verilmesini veya bunların çalışma saatlerinin azaltılmasını
sağlamayı;
5. Elden geldiğince ilgili ülke veya yörenin geleneklerine göre
dinlenme günü olarak kabul edilen günle bağdaşmak üzere haftalık bir
dinlenme süresi sağlamayı,
taahhüt ederler.
Madde 3 - Güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkı
Akit Taraflar, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkının etkin
biçimde kullanılmasını sağlamak üzere:
1. Güvenlik ve sağlık alanında yasal düzenlemeler yapmayı;
2. Gözetim önlemleriyle bu düzenlemelerin uygulanmasını sağlamayı;
3. Gerektiğinde iş güvenliği ve sağlığını geliştirmeyi amaçlayan
önlemler konusunda çalıştıranların ve çalışanların örgütlerine danışmayı
taahhüt edeler.
Madde 4 - Adil bir ücret hakkı
Akit Taraflar, âdil bir ücret hakkına etkin bir geçerlilik kazandırmak
üzere:
1. Çalışanların kendilerine ve ailelerine saygın bir yaşam düzeyi
sağlayacak ücret hakkına sahip olduklarını tanımayı;
2. Özel durumlardaki istisnalar haricinde, çalışanların fazla çalışma
karşılığında hak sahibi olduklarını tanımayı;
3. Çalışan erkeklerle kadınlara eşit ücret hakkını tanımayı;
4. Tüm çalışanların işlerine son verilmeden önce uygun bir bildirim
süresi hakkını kabul etmeyi;
5. Ücretlerden ancak, ulusal yasalar veya düzenlemelerle belirlenmiş
veya toplu sözleşmeler veya hakem kararıyla saptanmış koşullar ve
ölçüler içinde kesinti yapılmasına izin vermeyi;
taahhüt ederler .
